Baş ve Boyun Kanserleri

Baş ve Boyun Kanserleri

Baş boyun kanserleri genellikle baş ve boynun içindeki nemli, mukozal yüzeyleri (örneğin, ağzın, burnun ve boğazın içindeki) hizaya sokan skuamöz hücrelerde başlar. Bu skuamöz hücre kanserleri, genellikle baş ve boynun skuamöz hücreli karsinomları olarak adlandırılır.

Baş ve boyun kanserleri de tükürük bezlerinde başlayabilir, ancak tükürük bezi kanserleri nispeten nadirdir. Tükürük bezleri kanserli hale gelebilecek birçok farklı hücre türünü içerir, bu yüzden birçok farklı tükürük bezi kanseri türü vardır.

Baş ve boyun kanserleri, başladıkları baş veya boyun bölgesi ile de sınıflandırılır. Bu alanlar aşağıda tanımlanmıştır;

Ağız boşluğu: Dudakları, dilin üçte ikisini, diş etlerini, yanakların ve dudakların içindeki astarı, dilin altındaki ağzın tabanını (alttan) içerir.

Farenks: Farenks (boğaz), burun arkasından başlayıp yemek borusuna giden yaklaşık 5 inç uzunluğunda içi boş bir tüptür. Üç bölümden oluşur: nazofarinks (farenksin üst kısmı, burnun arkası); orofarinks (farenin orta kısmı, yumuşak damak (ağzın arkası), dilin tabanı ve bademcikler dahil); hipofarinks (farenksin alt kısmı).

Larinks: Ses kutusu olarak da adlandırılan gırtlak, boyundaki farenksin hemen altındaki kıkırdak tarafından oluşturulan kısa bir geçittir. Larinks vokal kordları içerir. Ayrıca, yiyeceğin hava yollarına girmesini önlemek ve gırtlakları kaplamak için hareket eden epiglot adı verilen küçük bir dokuya sahiptir.

Paranazal sinüsler ve burun boşluğu: Paranazal sinüsler, burnu çevreleyen başın kemiklerinde içi boş küçük boşluklardır. Burun boşluğu burun içindeki oyuk alandır.

Tükürük bezleri: Başlıca tükürük bezleri ağız tabanında ve çene kemiğinin yanındadır. Tükürük bezleri tükürük üretir.

Baş ve Boyun Kanserleri Nedenleri

Baş boyun kanserlerinin en az %75'i tütün ve alkol kullanımından kaynaklanmaktadır. Hem tütün hem de alkol kullanan kişilerin bu kanserleri geliştirme riski, yalnızca tütün veya alkol kullanan insanlardan daha fazla risk altındadır. Tütün ve alkol kullanımı, tükürük bezi kanserleri için risk faktörü değildir.

Birden fazla sebebi olan baş ve boyun kanserlerinde en büyük diğer etken ise radyasyona maruz kalmadır. 

Radyasyona maruz kalma açıkça tiroid kanseri için önemli bir risk faktörüdür ve tükürük bezlerinin kanseri ile ilişkilendirilmiştir.

Belirti ve Bulgular

Baş ve boyun kanseri tipik olarak, yıpranma, tonlama, işitme ve solunumdaki değişiklikler de dahil olmak üzere semptomlar üretir. Özellikle hastalar, disfaji, odinofaji, globüs hissi, ses kısıklığı, kelimeler oluşturma yeteneğindeki bir değişiklik, burun kanaması, epifora, otalji, hemoptizi, kulak tıkanıklığı ve trismus hakkında sorgulanmalıdır. 

Semptomların süresini ve seyrini (ilerlemesini veya iyileşmesini) belirlemek önemlidir. Değerlendirme sırasında hastalığın ilerlemesi sıklıkla not edilir.

Teşhis

Baş boyun kanserinin hızlı teşhisi çok önemlidir. Fiziksel muayene, üst aerodigestive sistemin lezyonlarını saptamanın en iyi yoludur. İlk değerlendirme aynı zamanda hastalığın ciddiyetini ve kronikliğini gösterir. Baş ve boyun tümörlü hastalarda çok sayıda primer tümörün sık görülmesi nedeniyle, tanı anında tüm üst aerodigestif sistemin dikkatlice değerlendirilmesi gerekir. Muayene daima sistematik bir yaklaşım izlemelidir.

Baş ve boyun kanserini tedavi etmek için uygulanan üç ana tedavi türünden ilki radyasyon tedavisidir. İkinci tedavi cerrahi ve üçüncü tedavi kemoterapidir. 

Kemoterapi genellikle ek veya yardımcı bir tedavi olarak kullanılır. Belli baş ve boyun kanserli bir hasta için üç tedavi yönteminin en uygun kombinasyonu, kanser bölgesine ve hastalığın evresine (derecesine) bağlıdır.

Genel olarak, erken evre baş ve boyun kanserli hastalara (özellikle orijin bölgesine sınırlı olanlar), tek bir yöntemle (radyasyon tedavisi veya cerrahi) tedavi edilir. Daha ileri kanserleri olan hastalar sıklıkla birlikte verilen kemoterapi ve radyasyon tedavisi ile tedavi edilir. Bazen, klinik senaryoya bağlı olarak, hastalar ameliyatla ve ardından radyasyon terapisi ve kemoterapi ile tedavi edilir.

Son zamanlarda yapılan çalışmalar, radyasyon terapisi ile aynı anda verilen kemoterapinin, radyasyon terapisi seyrinden önce verilenden daha etkili olduğunu göstermektedir. Kemoterapi, düşük bir günlük doz, orta derecede düşük bir haftalık doz veya her üç ila dört haftada bir göreceli olarak daha yüksek bir doz dahil olmak üzere çeşitli şekillerde verilebilir.

Tedavi

Harici ışın tedavisi (EBT): Tümörün bulunduğu bölgeye yüksek enerjili x-ışınları veya proton ışın demeti iletildiği bir yöntemdir. Radyasyon ışını hastanın dışında üretilir ve tümör bölgesinde hedeflenir. Bu radyasyon ışınları, kanser hücrelerini tahrip edebilir ve uygun tedavi planları, çevredeki normal dokuların korunmasına izin verir.

Yoğunluk modülasyonlu radyasyon terapisi (IMRT): Kötü huylu bir tümöre veya tümör içindeki belirli alanlara hassas radyasyon dozları vermek için bilgisayar kontrollü röntgen hızlandırıcılarını kullanan gelişmiş bir yüksek hassasiyetli radyoterapi modudur. Radyasyon dozu, sağlıklı hücrelere radyasyona maruz kalmayı en aza indirirken tümöre daha yüksek bir radyasyon dozu odaklamak için radyasyon ışınının yoğunluğunu modüle ederek veya kontrol ederek tümörün üç boyutlu (3B) şekline uyacak şekilde tasarlanmıştır. 

Ne Tür Bir Tedavi Takibi Beklemeliyim?

Takip muayenelerinin birkaç nedeni vardır:

-Radyasyon tedavisi başarısız olursa, tekrarlayan kanseri tespit etmek ve muhtemelen ameliyat gibi ileri tedavileri denemek için

-Radyasyon tedavisinin akut yan etkilerini tedavi etmek

-Radyasyon tedavisindeki geç yan etkileri veya komplikasyonları tespit ve tedavi etmek

-Ortaya çıkabilecek, ilişkisiz diğer baş ve boyun kanserlerini tespit ve tedavi etmek

Sürekli görüntüleme takibi tipik olarak hem tedaviye yanıtı değerlendirmek hem de hastalığın tekrarını izlemek için yapılır. BT taramaları bu amaç için en yaygın şekilde gerçekleştirilir.