Obezite ve Anestezi

Obezite; yağ dokuda sağlığı bozan anormal ya da aşırı yağ birikimidir. Gelişiminde etkili olan faktörler arasında; endokrin bozukluklar, nörolojik faktörler, genetik faktörler, psikolojik faktörler, çevresel faktörler, davranışsal faktörler, obeziteye neden olan ilaçlar yer almaktadır.Obezite birden fazla organ sistemini özellikle de kardiovasküler ve solunum sistemi etkileyen bir hastalıktır.

Obeziteyi sınıflamak için genelde vücut kitle indeksi  (Body Mass Index, BMI) kullanılır. Bu indeks kişinin kilosunun (kg cinsinden), boyun (m cinsinden) karesine bölümü ile elde edilir.
Buna göre;

BMI< 25 kg/m2 ise normal,
25-30 arası ise kilolu,
>30 ise obez,
>35 ise morbid obez,
>55 ise süper morbid obez kabul edilir.

Obezite hipertansiyon, dislipidemi, iskemik kalp hastalığı, diabet, osteoartirit, karaciğer hastalıkları ve astım gibi pek çok sorunla beraberdir. Yine morbid obezlerde uyku-apne sendromuna sık rastlanır. Daha az bilinen ancak bir o kadar tehlikeli olan bir sendrom da obezite-hipoventilasyon sendromudur. Hem obezite-hipoventilasyon sendromu, hem de uyku-apne sendromu genelde beraber rastlanan ve farkına erken varılmayan hastalıklardır.

Uyku-apne sendromu (UAS) uykuda gerçekleşen faringeal kollapsa bağlı apneik epizodlarla karakterizedir; obstrüktif, santral veya karışık tipte olabilir. UAS insidansı obezite ve yaşla beraber artar. Ancak vakaların %95’ine tanı konulmamıştır. Tanı için uyku çalışmalarına ihtiyaç vardır. Sendromun karakteristik özellikleri:

1-Uyku sırasında sık apne veya hipopne epizodları (>5 epizot/saat veya >30 epizod/gün klinik olarak önemli kabul edilmektedir.) (Apneik epizod olarak tanımlanması için apnenin en az 10 saniye devam etmesi ve bu sırada kapalı bir havayoluna karşı devam eden bir solunum cabasının bulunması gerekir).
2-Horlama
3-Gündüz uyuklaması (özellikle konsantrasyon bozukluğu ve sabah başağrıları eşlik eder)
4-Patofizyolojik değişimler: hipoksemi (sekonder polisitemiye neden olur), hiperkapni, sistemik vazokonstriksiyon veya pulmoner vazokonstriksiyon (sağ ventrikül yetersizliğine neden olur)

Obezite hipoventilasyon sendromunda da solunumun kontrolü etkilenir ve hastalarda ventilasyonda diurnal değişimler ve PaCO2’de artış gözlenir. Karbondioksit duyarlılığı ve solunum uyarısı kısmen leptin kontrolündedir. Yaşanan leptin duyarsızlığı, artan karbondiokside rağmen solunumun yeterince tetiklenmemesiyle sonuçlanır.  Pek çok anestetik ve analjezik ilacın da içinde bulunduğu depresan ilaçlar bunu iyice belirginleştirir.

Son yıllarda sıkça uyguladığımız obezite cerrahisi anestezisi de başlı başına bir sanat gerektirir.Çünkü obez hastalarda yukarda da bahsettiğimiz gibi yandaş hastalıkları, anatomik zorlukları ve fizyolojik değişimleri ile bir bütün olarak ele alınması gerekmektedir.

Kardiyorespiratuar risk ve diğer yandaş hastalıklar obezite süresi iile doğru orantılıdır. Ancak sedanter yaşam tarzı, var olan sorunları maskeleyebilir.Bu nedenle preoperatif değerlendirme bu hastalarda çok önemlidir. Hastalar hipertansiyon, iskemik kalp hastalığı ve kalp yetmezliği göstergeleri açısından değerlendirilmelidir.

Havayolu zorluğu nedeni ile uyutulurken önceden belirlenen bir algoritmanın önemi büyüktür.Operasyon boyunca hemodinamik değişiklikler çok sıkı takibe alınıp gerekli müdahaleleri duruma göre uygulama becerisine sahip olunmalıdır.

Ameliyat sonrası ağrı yönetimi,solunum takibi önem arz ederken hastanın derlenme ünitesinde vital bulguları ve ağrı skorları ile gastrointestinal şikayetlerinin minimuma inmesi sonucunda serviste sıkı takip edilmelidir.

Obezite cerrahisi son yıllarda popüleritesini arttırırken yaşanılabilen komplikasyonların karşısında ne gibi müdahaleler yapılacağı cerrahın yanısıra anestezi ve Yoğunbakım servislerinin tecrübesi önem arzetmektedir.

Sağlık Bakanlığının son yayınladığı değişikliklerdede bu işin bir multidisipliner önemine vurgu yapmıştır.